Interview “Noodopvang voor gevallen bestuurders” door Pieter Couwenbergh met o.a. Jan Quist in FD.

Uit het vertrouwde nest gestoten of gestapt. De paniek slaat toe. Niet langer een auto van de zaak. Geen secretaresse. En vooral: een lege agenda. Vrienden beloven voor jou rond te kijken naar een nieuwe baan, maar wie zit er te wachten op een manager van middelbare leeftijd die carrière heeft gemaakt bij een en hetzelfde bedrijf? Over begeleid zelfonderzoek dat in het begin voelt als skiën in de mist.

In het kort

– Met hun overvolle agenda’s hebben managers vaak nooit echt de tijd genomen om over zichzelf na te denken.
– ‘Je hebt iemand nodig die jou bevrijdt uit de vaste paden die je in je hoofd afloopt, de rondjes die je al jaren draait.’
– Maar de vraag is hoe je rationele mensen bij hun gevoel brengt.

Na ‘endings’ is de ‘neutral zone’ bij coach Jan Quist het begin van een onzekere zoektocht, die eindigt bij ‘new beginnings’.   Illustratie: Monique Wijbrands voor Het Financieele Dagblad

Is dit het dan? Stopt het hier voor mij?
‘Ik zie mij nog door Den Haag fietsen. Niemand keek naar mij, leek het. Ik voelde mij een nobody’, herinnert Geert Buijk zich de maanden na zijn vertrek bij Philips. Na 21 jaar bij Nokia was hij dolgelukkig geweest met de buitenkans die de fabrikant van medische apparatuur hem bood. De overstap pakte niet goed uit. En toen was er het gevoel van paniek. ‘Ik zag een afgrond voor mij. Heb ik nog een toekomst?’

Buijk is geen uitzondering. Ook bij Maarten Geraets kwam de klap hard aan na een kortstondig avontuur in het Verre Oosten voor brillenmaker Essilor, na een heel expat-leven voor voedingsgigant Nestlé. Terug in Nederland was er het gevoel van ontheemding. ‘Ik was net terug van een fietstocht met vrienden naar Rome. Toen kwam de lege agenda pas echt bij mij binnen. Ik had wel aanbiedingen voor banen. Maar ik wist het even niet meer. Wilde ik wel terug naar het buitenland?’

Het klinkt paradoxaal. Hoogopgeleid. Succesvol. Doelgericht. Gewend elke dag knopen door te hakken. En dan toch de twijfel, de onzekerheid. ‘Deze mensen zijn slordig met zichzelf en met hun loopbaan. Ze slagen er zelden in mij te vertellen wat ze écht willen. Met hun overvolle agenda’s hebben zij nooit echt de tijd genomen om over zichzelf na te denken’, zegt Jan Quist.

Hij weet waar hij over spreekt. Al twintig jaar leidt hij Quist Executive Coaches, een ‘noodopvang’ voor gevallen managers in de Amsterdamse Concertgebouwbuurt. Samen met een groep coaches en een kring van bestuurders en commissarissen lapt hij zijn klanten weer op. Of in diplomatieker taal: hij helpt ze zichzelf opnieuw uit te vinden.

Transitiefilosoof
‘Gelukkig kunnen ze het ze zich tegenwoordig financieel permitteren een time-out te nemen. Twintig jaar geleden zat er meer druk op om snel een andere baan te vinden’, weet Quist. Hij is aanhanger van de transitiefilosofie van de Amerikaanse organisatie-adviseur William Bridges. In het rouwproces dat hij ‘endings‘ noemt staan boosheid, ontkenning en verzet centraal. De ‘neutral zone‘ is het begin van een onzekere zoektocht, die eindigt bij ‘new beginnings‘.

Het is vooral de tweede fase die de managers moeite kost. Quist: ‘Het zijn doeners die gewend zijn gericht naar een doel te werken. Voor hen voelt die onderzoeksfase als skiën in de mist, zonder duidelijk pad en doel.’

‘Je hebt iemand nodig die jou bevrijdt uit de vaste paden die je in je hoofd afloopt, de rondjes die je al jaren draait’, vertelt Nanouke van ‘t Riet. Zeventien jaar werkte ze bij NS, de laatste jaren als eindverantwoordelijke voor het personeel van NS Reizigers. Toen daar met Marjan Rintel een nieuwe directievoorzitter aantrad en de stoelen in het directieteam werden ververst, vond ze het tijd om verder te kijken. Ook al kon ze het prima vinden met Rintel.

De geborgenheid van de ‘familie Spoor’ vaarwel te zeggen bleek een grote stap. En ook: wat dan? Paarden zijn haar passie, een paardenopvang een stille droom. Ergens diep weggestopt is er de ambitie om nog eens de ceo te zijn. ‘Ik weet nog dat ik 700 mensen onder mij kreeg. Ik genoot van het gevoel toen ik de eerste keer op kantoor kwam. En mijzelf direct corrigeerde. Ik heb mijzelf altijd voorgehouden dat ik de ideale tweede vrouw was en dat ik dat ook wilde. Maar was dat ook zo?’

Niet vertellen maar schrijven
De vraag is hoe je rationele mensen bij hun gevoel brengt. ‘Ik laat ze daarom hun levensverhaal opschrijven. Niet vertellen maar schrijven, zegt Quist. Vijftien tot twintig pagina’s proza. Niet gemakkelijk voor managers die gewend zijn met powerpoints te communiceren. De opdracht is eenvoudig. Waar wil je op terugkijken in je werkende leven? Hoe ziet je ideale baan eruit? De autobiografie wordt gecomplementeerd met observaties van intimi. Zo ontstaat een boekwerk met ervaringen die de basis vormen voor vervolggesprekken. Tenminste, als de manager het lukt zichzelf een spiegel voor te houden. ‘Maar daar zorgt je partner wel voor’, zegt Van ‘t Riet. Haar man maakte haar duidelijk dat ze nog niet klaar was met het corporate leven.

‘Na de reflectie op de autobiografie ging ik elke drie weken naar Pamela, mijn coach, voor vervolggesprekken. Op die manier zet je jezelf in een structuur’, ook al weet je de uitkomst niet, vertelt Aart-Jan van Triest (ex-Unilever, ex-FrieslandCampina). Hij zegt zich al heel vroeg bewust te zijn geweest van het feit dat er geen vangnet voor mid-career-bestuurders is. ‘Als je zoals ik tot je tachtigste wilt blijven werken, moet je zorgen dat je relevant blijft.’

Om die reden had Van Triest zichzelf voorgenomen tijdig ‘op de digitale trein’ te stappen. ‘In vergaderingen bij FrieslandCampina had niemand echt verstand van digitalisering, ook de adviseurs trouwens niet.’ Het moment van overstappen kwam met een nieuwe ceo die een andere bedrijfsvisie bracht waardoor Van Triests functie verviel. Hij werkt nu als ceo bij Fitchannel.com, een onlineplatform met zeven werknemers dat mensen helpt structureel gezonder te leven, met zowel oefeningen als voedingstips.

Zo eenduidig is het pad naar een nieuw begin meestal niet. Van ‘t Riet aarzelde of ze eigenlijk wel weg moest bij NS; van de nieuwe directie hoefde ze niet. En Quist vroeg zich af of ze wel echt weg wilde. Geraets bleef aarzelen tussen in Nederland blijven vanwege zijn vrouw en opgroeiende kinderen, of toch weer een buitenlands avontuur aangaan: ‘Het duurde even voordat ik de juiste vraag kon stellen: waar ben ik het gelukkigst? Dat lukte me pas nadat ik dingen moest opschrijven in plaats van vertellen.’ Buijk laveerde op zijn beurt tussen vasthouden aan het corporate leven of een eigen bedrijf opzetten zoals Quist opperde.

Nieuwe klussen
Buijk werkt inmiddels als regiodirecteur Noord-Europa en Rusland voor Marel, een producent van machines voor de verwerking van levensmiddelen. Geraets is toch teruggegaan naar Azië. Hij geeft leiding aan een kleine start-up binnen de Thai Union Group in Bangkok dat zoekt naar plantaardige alternatieven voor vis. Van ‘t Riet is, na enkele interimklussen, ceo van Deutsche Bahn Cargo in Nederland. Stuk voor stuk niet echt wat je denkt bij jezelf opnieuw uitvinden.

Toch wel, verdedigt coach Jan Quist zijn werk. ‘Weggaan uit de veilige en vertrouwde omgeving van NS is een grote stap. Eindverantwoordelijk zijn een andere. Niet terugkeren naar een big corporate maar een start-up leiden is anders. En niet iedereen maakt een grote verandering door. Belangrijk is dat ze zichzelf kunnen uitleggen waarom ze dit werk willen doen.’

We nemen de proef op de som. ‘Ik krijg het meeste energie van het leiden van een team en dan past een corporate omgeving mij het beste’, vertelt Buijk. ‘Maar ik weet nu wel dat ik wil werken in een warme en tegelijkertijd zakelijke cultuur, waarin je ook voelt dat de mens de belangrijkste asset is en niet de cijfers.’

‘De inhoud van het werk is niet wezenlijk anders, ook al is DB Cargo een totaal ander bedrijf met een andere cultuur’, erkent ‘t Riet. ‘Ik denk wel dat ik het werk op een gezondere manier binnen laat komen. NS zat niet alleen in mijn hart, maar ook onder mijn huid. Ik ben nog altijd super betrokken, maar ik kan er wat nuchterder naar kijken en trek me zaken minder persoonlijk aan.’

Dan komt er nog een mail uit Bangkok. ‘Opnieuw uitvinden is voor mij de stap om de race naar de top los te laten en mijn kennis en ervaring te gebruiken voor een voedselrevolutie bij een bedrijf dat is gespecialiseerd in zeevruchten. Dankzij coaching vond ik mijn drijfveer.’ Was getekend Maarten Geraets.

Lees het volledige artikel: https://fd.nl/samenleving/1422889/opvang-voor-gevallen-bestuurders-nxl1cawOcIN6.

Financieele Dagblad 23 december 2021
Tekst Pieter Couwenbergh
Illustratie Monique Wijbrands voor het Financieele Dagblad

Overige artikelen